Stolk Transmission Services en Stichting Examenkamer:

Sterkere focus op persoonscertificering ATEX

Stolk Services voert regelmatig werkzaamheden uit in ATEX-omgevingen. In tegenstelling tot bij VCA is het bij ATEX niet verplicht om medewerkers die in ATEX-omgevingen moeten werken hun persoonscertificaat IECEx 05 te laten behalen. Onbegrijpelijk gezien de risicovolle omgevingen waarin gewerkt moet worden, aldus Stolk Services en Stichting Examenkamer. Stolk Transmission Services nam derhalve als ondernemer zelf verantwoordelijkheid en stuurde 5 van haar monteurs op cursus om het persoonscertificaat IECEx 05-certificaat te behalen en met succes. Helaas zijn ze één van de weinigen die de noodzaak hiervan inzien. Doordat er niet gehandhaafd wordt, blijkt in de praktijk dat veel bedrijven die werken met ATEX-zoneringen hun zaken niet op orde hebben en installaties niet tijdig laten keuren. Dit met alle risico’s van dien. Tijd om dit tij te keren.

“Het is crimineel als iemand bewust, onbewust onbekwame mensen in een hoog risicovolle omgeving werk laat uitvoeren waarvoor ze niet bekwaam zijn”, aldus Annie Kempers, directeur/bestuurder Stichting Examenkamer en Nationaal Kenniscentrum EVC. Alexander Stokvis, directeur van het IECEx 03-gecertificeerde Stolk Transmission Services in Hoogerheide vult aan: “Daarom kregen we vorig jaar ook van een internationaal opererend chemiebedrijf de vraag of wij wel beschikten over gekwalificeerd personeel die werkzaamheden konden uitvoeren in ATEX-zones? Een goede vraag die helaas in de dagelijkse praktijk maar zelden wordt gesteld. Natuurlijk hebben wij als gecertificeerde onderneming een ATEX-verantwoordelijke aangesteld die conform de daarvoor opgestelde producedure onze monteurs instructies geeft met betrekking tot controles, passingen etc., alvorens ze de ATEX-werkzaamheden gaan uitvoeren op locatie of in onze werkplaats. En hoewel onze organisatie voldoet aan alle gestelde regels op het gebied van ATEX, werd ik door bovengenoemde vraag van onze klant wel getriggerd. Zijn onze monteurs eigenlijk wel ‘bekwaam’?  Ik ben als ondernemer namelijk wel eindverantwoordelijk voor het handelen van onze mensen en als het fout gaat zelfs aansprakelijk. Ofwel werken mijn mensen ter plaatse wel optimaal veilig en kan ik mijn opdrachtgevers garanderen dat het werk veilig wordt uitgevoerd.”

Bekwaam

Kempers is er duidelijk over: “Op basis van uitsluitend een instructie, zoals hierboven beschreven, zijn de betreffende medewerkers niet ‘bekwaam’. Ze kunnen mogelijk bekwaam zijn, maar er is niet aangetoond dat ze beschikken over de benodigde kennis, kunde en vaardigheden op dat moment. De stap naar het laten halen van een persoonscertificatie, zoals Stolk Transmission Services nu gedaan heeft, is derhalve aanbevelenswaardig”, aldus Kempers. Stokvis, eveneens directeur binnen de moedermaatschappij van Stolk Services, vult aan: “Ja, waarom moeten bedrijven wel VCA*-gecertificeerd zijn en dienen de personen die het werk gaan uitvoeren, te beschikken over een VCA-VOL of VCA-BASIS-certificaat en geldt eenzelfde systeem in risicovolle ATEX-gebieden niet. Dat is niet logisch.”

Privaat opgezet

Dit heeft te maken met het feit dat VCA puur privaat is opgezet door een groot aantal petrochemische bedrijven, die enkele jaren geleden de handen ineen hebben geslagen. Dit in tegenstelling tot het internationaal erkende IECEx . Het ATEX-systeem, zoals nu bekend, is gebaseerd op een Australisch systeem, dat puur commercieel is opgezet. Bij VCA heeft het bedrijfsleven zichzelf regels opgelegd en een systeem ontwikkeld dat er ook daadwerkelijk wordt ‘gehandhaafd’ als er een lek in het systeem zit. Regelmatig komen grootscheepse fraudes aan het licht en onderkend inmiddels de hele industrie het belang van gedegen VCA-certificeringen voor zowel het bedrijf als de betrokken medewerkers. Dit geldt helaas nog niet voor ATEX. Stokvis: “Desalniettemin verwierven wij als Stolk Transmission Services in 2004 als één van de eerste bedrijven in Nederland het IECEx 03-certificaat. Indertijd gingen wij ervan uit dat er daarna nog veel bedrijven dit goede voorbeeld zouden volgen. Maar helaas, nu anno 2020, blijkt dat maar enkele tientallen bedrijven van de in totaal 16.000 ATEX-plichtige bedrijven in Nederland een IECEx 03-certificering hebben behaald. En het aantal behaalde persoonscertificaten (lees: IECEx 05) is nog magerder. Kortom: het onderwerp ‘ATEX’ leeft gewoonweg niet in de industrie en dat terwijl het hier wel gaat om onze veiligheid die gegarandeerd moet worden in zeer risicovolle omgevingen.

Gebrek aan handhaving

Het grootste probleem in de wereld van ATEX is het ontbreken van handhaving. Bedrijven die elektromotoren en/of tandwielkasten opgesteld hebben staan in ATEX-zones, kunnen deze gewoonweg wegbrengen naar een willekeurige reparateur op de hoek. “Dit kan bij wijze van spreken de slager zijn. Ze krijgen dan wel geen certificaat, maar er wordt toch niet gecontroleerd dus niemand hecht er waarde aan. Onbegrijpelijk”, zo meent Stokvis. Pas als er een explosie plaatsvindt, zoals bij Chemie Pack indertijd, dan wordt de BV Nederland wakker en zal er een onderzoek worden ingesteld door de Arbeidsinspectie. Uit vernietigende rapporten blijkt dan opeens wat er allemaal aan schort. Iets wat we met elkaar allang wisten, maar wat we niet wilden zien. Moet het echt tot een explosie komen voordat het tij wordt gekeerd, of kunnen we als serieuze Nederlandse bedrijven de handen ineenslaan, net als bij VCA, om te komen tot een gedegen systeem en nog belangrijker gedegen handhaving? We hebben met elkaar toch een maatschappelijke verantwoording?”

Actie ministerie

“Eigenlijk is dit een kwestie die door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid allang onder de loep had moeten worden genomen, maar die hebben tot nu toe nooit thuisgegeven. En dat terwijl de Stichting ATEX zich hier een aantal jaren geleden wel degelijk hard voor gemaakt heeft om het bovenstaande in een wettelijk kader te krijgen”, zo legt Kempers uit. Stokvis: “Dat is toch niet nodig, alle regels staan toch op papier?”. Kempers antwoordt: “Jawel, maar omdat het bovenstaande geen wetgeving is, kan er niet tegen worden opgetreden, het is namelijk een zelfregulerend systeem. Of er moet nagedacht worden over een private aanpak, zoals bij VCA. Zolang als dat niet het geval is kan een ATEX-inspecteur op bezoek komen en vaststellen dat het ATEX-systeem niet op orde is, maar het betreffende bedrijf kan dan eenvoudig zeggen, ja dat klopt. Eigenlijk gaat het schip pas te water, als het zinkt. Hoe schrijnend ook, pas als er daadwerkelijk ergens een explosie plaatsvindt, zal er iets veranderen. De Arbeidsinspectie moet dan namelijk verplicht onderzoek uitvoeren. Noemenswaardig is dat in zo’n geval dan ook nog degene die de installatie heeft gebouwd uiteindelijk aansprakelijk is. Vanuit die gedachte van ketenaansprakelijkheid zou het dan ook een goede eerste stap zijn, dat al diegene die installaties voor ATEX-zones bestellen, dit per definitie doen bij IECEx 03-gecertificeerde ondernemingen.”

Bewustzijn creëren

Om ATEX in de nabije toekomst wel op de kaart te krijgen, dient er daarom bewustzijn gecreërd te worden en moet strenger worden gehandhaafd. Stokvis vertelt: “Bewustzijn creëren daar zijn wij, in ieder geval als organisatie, al jaren druk mee. Helaas met nog te weinig resultaat. We lijken wel een roepende in de woestijn. Recent gloorde er echter een lichtpunt aan de horizon. Sinds enige tijd voeren we gesprekken met de ATEX-verantwoordelijke van het eerder genoemde chemiebedrijf en zijn we gevraagd een presentatie te geven voor de Europese veiligheidsvergadering. Zou dit een eerste stap op weg naar het onderkennen van het belang zijn.” Kempers vult aan: “Positief hieraan is, dat in ieder geval nu de discussie op gang is. Een discussie die nu verder moet worden opengegooid naar andere grote partijen die ook elk dag opnieuw met dit onderwerp te maken hebben. Denk bijvoorbeeld aan andere (petro-)chemische bedrijven, brancheverenigingen, de Arbeidsinspectie en de SSVV (lees: de Stichting Samenwerken voor Veiligheid). Zo is het mijns inziens denkbaar dat ATEX door de SSVV wordt meegenomen als element onder de paraplu van VCA. ATEX kan dan net als de SIR een eigen positie innemen binnen de VCA. En als deze examens dan ook nog worden afgenomen onder toezicht van de Stichting Examenkamer, iets wat binnen het denken van de IECEx zeer wel mogelijk is, dan zijn we af van het systeem dat de slager zijn eigen vlees keurt. Waar is eigenlijk het wachten op, wie doet er mee? Het gaat om de veiligheid van onze eigen mensen.”